Pushparajsinh Jadeja-Faradi(Kutch)

 ગજ અને કેશરી વચ્ચે નું યુદ્ધ દર્શાવતું યુગ્મ શિલ્પ :-  આ શિલ્પ વાવના કક્ષાસનના ખુણાનું શિલ્પ છે, જેમાં અંબાડી સહિતનો શણગારેલ ગજરાજ એની ઉપર મહાવત એ એક યોદ્ધા છે, આ ગજરાજ વિશાળતાનું પ્રતિક છે, એક મહસેન, સામે એક કેશરી (સિંહ) એ મહાસાગર જેવી સેનાનો સામનો પોતાના અદમ્ય સાહસ અને શૌર્યથી કરી રહ્યો છે, એ સિંહ એક વીર રાજપૂતનું પ્રતિક છે, આયુદ્ધ માં પોતે હારી જાય છે, એ વીરગતિ ને વહાલી કરે છે, પણ સિંહ માફક કોઈને શરણે થતો નથી.  આ યુદ્ધનું સંપૂર્ણ વર્ણન આ કક્ષાસન ના પટ ભાગમાં હોવાનું ચોક્કસ રીતે માનવામાં આવે છે, પણ આ કિર્તી ને સંપૂર્ણ પણે મિટાવવા ના પ્રયત્નના ભાગ રૂપે આ યુદ્ધપટ્ટ ને નષ્ટ કરવામાં આવ્યો હશે, પરંતુ સંપૂર્ણપણે મિટાવી શક્યા નહીં, આ શિલ્પ એવી જગ્યા એ છે કે જો એને નુકશાન પોહચડવામાં આવે તો સંપૂર્ણ વાવ ને નુકશાન થાય, માટે ઇતિહાસની સાક્ષી પૂરવા આ બચી ગયું.  આ શિલ્પ અડાલિજની ભવ્ય વાપીના બીજા મજલાના મંડપ માના કક્ષાસનનું છે..  ✍️ અજાન.. અન્ય અદ્દભૂત લેખ સિરિઝ ⬇️ ધર્મરાજસિંહજી વાઘેલા છબાસર દ્વારા રાણીની વાવ પાટણના શિલ્પ સ્થાપત્ય કળા અને મૂર્તિકલા વિશેની અદ્ભુત માહિતી વાંચો..... (ભાગ - 1) ભૈરવ મૂર

 "પરિકર યુક્ત ચામુંડા" ચૌલુકય કાળ એટલે ગુજરાતનો સર્વક્ષેત્રીય સુવર્ણ યુગ. આ યુગની અલભ્ય કૃતિ એટલે ગુર્જરેશ્વર સમ્રાટ ભીમદેવજી પ્રથમના સમય(અગિયારમી સદી)માં સામ્રાજ્ઞિ ઉદયમતી દેવી દ્વારા નિર્મિત શિલ્પના ખજાના રૂપ નંદા પ્રકારની વાપી(વાવ), પાટણ. જે યુનેસ્કો દ્વારા 'વિશ્વ ધરોહર' (world heritage) જાહેર થયેલી છે.  આ વાપીમાનું એક અદ્ભૂત શિલ્પ 'પરિકર યુક્ત ચામુંડા'નું શિલ્પ..  દસ ભુજા, વિચિત્ર ભાવમુદ્રા યુક્ત આ શિલ્પ એ અલભ્ય શિલ્પ છે, જેમાં જટા મુકટમાં મુંડમાળ, દસ ભુજાઓમાં ખડગ, સર્પ, ત્રિશુલ, દુર્લભ જોવા મળતી કટાર, ખટવાગ, લલિત મુદ્રા, વરદ મુદ્રા અને એક હાથમાંથી વિચિત્ર ભાવ સાથે જાણે મુંડ નીચે પડી ગયું છે, અને નીચે રહેલ પાર્થિવ શરીરના મુંડમાંથી રક્ત ટપકતું માંસ પ્રેત ખાઈ રહ્યું છે, એવો ભાસ થાય છે, એટલે કે આ સ્મશાન ચામુંડા છે. ચામુંડાના બે સ્વરૂપ છે, ઉગ્ર અને સૌમ્ય.   આ શિલ્પમાં માતાના શરીરને એ રીતે કંડારવામાં આવ્યું કે શરીરનું હાડ પિંજર અને પેશીઓ સ્પષ્ટ દેખાય છે, આ પ્રકારનું શિલ્પ રેતીયા પથ્થર(sand stone) માં કાંડારવું ખૂબ મુશ્કેલ હોય છે આથી આ શિલ્પ તે સમયના શિલ્પકારોની

 ધર્મરાજસિંહ વાઘેલા છબાસર દ્વારા રાણીની વાવ પાટણના શિલ્પ સ્થાપત્ય કળા અને મૂર્તિકલા વિશેની અદ્ભુત માહિતી વાંચો..ભાગ - 2...   મહિષાસુરમર્દિની શિલ્પ (રાણકી વાવ)  પાટણ ખાતે વિશ્વ ધરોહર રાણીની વાવમાં અદભુત રીતે કંડારવામાં આવેલ માઁ ભગવતી મહિષાસુરમર્દીનીનું શિલ્પ જાણે માઁ ભગવતી સ્વયં અવતર્યા હોય એવો ભાસ કરાવે છે, આ મૂર્તિ એક જ રેતીયા પથ્થર (sandstone)માંથી કંડારવામાં આવી છે, માઁ ભગવતીની પરિકર યુક્ત મૂર્તિમાં નવદુર્ગા, પરિકરના મંડળમાં દેવી દેવતાઓ દ્વારા પુષ્પવર્ષા સ્તુતિગાન કરતા હોય જાણે, વિશ ભુજાઓ માં ખડગ,ડમરું, વરદ,  કમલ, શૂળ, અંકુશ, ગદા, ત્રિશુલ, વજ્ર, મહિષાસુરમુંડ, પાશ, સર્પ, ઘંટ, ખપ્પર, ઢાલ, દંડ, ધનુષ જેવા આયુધો ધારણ કરેલા છે, માથે કરડ મુગટ ધારણ કરેલો છે, માંના ભયથી થરથરી ભાગતા મહિષ (પાડા) પર ભગવતીએ ચક્રનો પ્રહાર કરી ઢાળ્યો, માંના વાહન હાવજે એને ઝાલ્યો છે, માં એ પોતાના ખડગ વડે એનું શીશ ધડથી અલગ કરીને મહિષાસુર નામના અસુરને મુંડકેશ થી પકડી બહાર કાઢી ને પોતાની મહાભયંકર શક્તિ ત્રિશુલ વડે એનો વધ કર્યો અને માં ભગવતી અંબા મહિષાસુરમર્દીની રૂપે મહાવીનાશકારી યુદ્ધનો અંત કરી સંસારને ભય મુક્ત કર્યો

                    'ભૈરવ' ધર્મરાજસિંહ વાઘેલા છબાસર દ્વારા રાણીની વાવ પાટણના શિલ્પ સ્થાપત્ય કળા અને મૂર્તિકલા વિશેની અદ્ભુત માહિતી વાંચો..... શિલ્પ/મૂર્તિ મંડન, મહારાણી ઉદયમતી નિર્મિત 'રાણીની વાવ' પાટણ, ગુજરાત. (ઈ. સ.ની અગિયારમી સદી) વિશભુજ ભૈરવ મૂર્તિની વિશેષતા :-  રાણકી વાવ, પાટણના અદ્ભૂત શિલ્પોમાનાં એ શિલ્પો કે જે શિલ્પોની વિશેષતા તેની આયુધો સહિત ભુજાઓ (હાથ)ની ગોઠવણ છે, જે વિશ્વમાં અજોડ છે, એમાંનું એક શિલ્પ એટલે ભૈરવની આ અદ્ભૂત મૂર્તિ છે, આ મૂર્તિ સૌમ્ય ભૈરવ(બટુક ભૈરવ)ની છે, ભગાસનમાં ઉભેલા ભૈરવ જેને વિસ(૨૦)ભુજાઓ છે, જેમાં હાથની અભય, વરદ, સિંહકર્ણ અને પૃથ્વી મુદ્રા અને અન્ય હાથોમાં શેષનાગ, ખડગ, ડમરું, ભૂષન્ડી, વજ્ર, કટાર, ઢાલ, ચક્ર, પાશ, અંકુશ, મુંડ અને કપાલ ધારણ કરેલ જણાય છે,  જાણે શેષનાગને સંકોરીને મસ્તકે વીંટયો હોય એમ જટાને બાંધી છે, કાનમાં (નાથ સંપ્રદાયના) કુંડળ, ગળામાં કંઠહાર, હારસૂત્ર, ગ્રીવા(કંઠો) સાથે નાગપણ ગળામાં વિટ્યો છે, ભુજબંધ, કટીસૂત્ર, ઉરદામ, મુક્તદામ, વનમાલા, પાદવલય, પાદઝાલક, મુંડ સહ વ્યાઘ્રચર્મ અને તેની સાથે ઘંટડીઓ બાંધેલી છે, એવા સુંદર આભૂષણો આ મુર્ત